بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس و اثرات آنتی‌اکسیدانی، محتوای تام فنلی و فلاونوئیدی عصاره گیاه Nepeta pogonosperma

مقدمه: گیاه Nepeta pogonosperma از خانواده نعناع (Labiatae)، یکی از گونه‌های پونه‌سای انحصاری ایران (در منطقه الموت) می‌باشد. ترکیبات گزارش شده از جنس پونه‌سا شامل فلاونوئیدها، ایریدوئیدها، فنل‌ها و دی‌ترپن‌ها می‌باشند. گیاهان این جنس معطر بوده و اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضدمیکروبی، حشره‌کشی، ضدالتهابی، ضددردی و ضداضطرابی دارند، همچنین در طب سنتی به دلیل داشتن اثرات خلط‎آور، ضدعفونی‎کننده، ضدسرفه، ضدآسم و تب‎بر استفاده می‎شوند. هدف: هدف از این مطالعه بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس و اثرات آنتی‌اکسیدانی، محتوای تام فنلی و فلاونوئیدی عصاره گیاهNepeta pogonosperma در زمان گلدهی می‌باشد. روش بررسی: محتوای تام فنلی و فلاونوئیدی گیاه به روش رنگ‌سنجی اندازه‌گیری شد. ظرفیت آنتی‌اکسیدانی عصاره گیاه به وسیله روش‌های روبش رادیکال‌های آزاد DPPH و ABTS و قدرت آنتی‌اکسیدانی - احیاءکنندگی فریک (FRAP) مورد ارزیابی قرار گرفت. اسانس به روش تقطیر با آب به دست آمد و با کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: عصاره دارای محتوای تام فنلی بیشتری نسبت به محتوای تام فلاونوئیدی بود. عصاره متانولی اثر روبش رادیکال DPPH متوسطی (IC50 زیر 200 میکروگرم در میلی‌لیتر) از خود نشان داد. 50 ترکیب که جمعاً 95/95 درصد ترکیبات اسانس را شامل می‌شدند، شناسایی شدند. ترکیبات اصلی تشکیل‌دهنده اسانس گیاه شامل 8،1 - سینئول و 7aα, 7α, 4aα- نپتا لاکتون بودند. نتیجه‎گیری: نتایج به دست آمده نشان می‌دهند که عصاره گیاه N. pogonosperma دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی بوده و می‌تواند به عنوان منبع بالقوه آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی برای درمان برخی بیماری‌ها درنظر گرفته شود. جهت شناسایی ترکیبات شیمیایی فعال گیاه و ارزیابی‌های بیولوژیک جامع‌تر تحقیقات بیشتری ضروری می‌باشد.